بررسی مصرف گاز طبیعی در بازه زمانی ۱۷ تا ۲۳ آبان نشان می‌دهد بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء با مصرف حدود ۲ میلیارد و ۷۲۶ میلیون مترمکعب در رتبه نخست قرار دارد و نیروگاه‌ها با حدود یک میلیارد و ۳۱۹ میلیون مترمکعب و صنایع عمده با بیش از یک میلیارد و ۱۸۹ میلیون مترمکعب در رده‌های بعدی هستند.
مصرف گاز در این سه بخش در این بازه زمانی در مجموع بیش از ۵ میلیارد و ۲۳۳ میلیون مترمکعب بوده است.
سبقت مصرف بخش خانگی از نیروگاه‌ها
تا هفته‌های اخیر، نیروگاه‌ها بزرگ‌ترین مصرف‌کننده گاز در کشور بودند، اما با شروع فصل سرد، سهم مصرف خانگی با سرعتی قابل توجه از این بخش پیشی گرفته است؛ موضوعی که می‌تواند به محدودیت بیشتر تأمین گاز نیروگاه‌ها و صنایع و در نتیجه افزایش مصرف سوخت مایع منجر شود.
روند فعلی نشان می‌دهد که در روزهای آینده سهم مصرف خانگی باز هم افزایش خواهد یافت؛ مسئله‌ای که اهمیت مدیریت مصرف در آستانه زمستان را بیش از گذشته آشکار می‌کند.
در چنین شرایطی، عرفان افاضلی، دبیرکل فدراسیون صنعت نفت، در گفت‌وگو با اکوایران تصویری روشن‌تر از ابعاد ناترازی و ضرورت‌های پیش‌رو ارائه داد.
ناترازی ۳۵۰ میلیون مترمکعبی در زمستان
افاضلی با اشاره به پیش‌بینی‌های انجام‌شده گفت که با ادامه روند فعلی، در اوج مصرف زمستان با ناترازی حدود ۳۵۰ میلیون مترمکعب در روز مواجه خواهیم شد.
به گفته او، ناترازی گاز دو وجه دارد: تولید و مصرف. در بخش تولید، طبق برنامه هفتم، سنجه اقتصادی بر پایه تولید یک میلیارد و ۳۴۰ میلیون مترمکعب گاز خام در روز قرار گرفته و افزایش ظرفیت تولید تنها از مسیر توسعه میادین گازی میسر است.
۵۰ میدان جدید؛ نیازمند ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری
افاضلی با اشاره به معرفی ۵۰ میدان گازی جدید و توسعه‌نیافته توسط شرکت ملی نفت توضیح داد: این میادین که شامل بخش خشکی و دریایی هستند، برای توسعه به حدود ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند.
به گفته او، توسعه این میادین یک فرآیند زمان‌بر و پیچیده‌است و تا زمانی که تولید افزایش یابد، کشور همچنان با چالش ناترازی روبه‌رو خواهد بود.
اهمیت حیاتی پارس جنوبی و خطر افت سالانه تولید
دبیرکل فدراسیون صنعت نفت مهم‌ترین اولویت کنونی را نگهداشت ظرفیت تولید پارس جنوبی می‌داند.
او هشدار داد که پارس جنوبی با افت فشار روبه‌روست و اگر فشارافزایی انجام نشود، از سال ۱۴۰۶ هر سال به اندازه یک فاز یعنی ۲۵ میلیون مترمکعب در روز و از سال ۱۴۰۸ هر سال به اندازه یک‌ونیم فاز یعنی ۴۲ میلیون مترمکعب در روز از تولید آن کاسته می‌شود.
در سال گذشته قراردادی برای اجرای پروژه فشارافزایی با سرمایه‌گذاری ۱۷ میلیارد دلاری امضا شده بود و قرار است ۵۶ توربوکمپرسور در این میدان نصب شود.
افاضلی تأکید می‌کند که این سرمایه‌گذاری می‌تواند در ۳۰ سال آینده ۷۸۰ میلیارد دلار سودآوری برای کشور ایجاد کند.
افاضلی همچنین با اشاره به اینکه ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در ایران کمتر از میانگین جهانی و حدود ۱۰ درصد است، گفت: برای مدیریت ناترازی، ذخیره‌سازی گاز باید یکی از محورهای اصلی سیاست‌گذاری باشد.
مصرف؛ حلقه مغفول و مهم‌ترین کلید حل بحران
ایران یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز طبیعی در جهان است و بخش عمده‌ای از انرژی کشور با گاز تأمین می‌شود.
سهم بالای مصرف خانگی، همراه با رشد سریع تقاضا با شروع سرما، فشار قابل‌توجهی بر تأمین سوخت نیروگاه‌ها و صنایع وارد می‌کند و لزوم توجه به مدیریت مصرف را بیش از پیش برجسته می‌سازد.
افاضلی در این باره تاکید کرد: اگر به سمت بهینه‌سازی مصرف نرویم، هم سرمایه بین‌نسلی گاز را از بین می‌بریم و هم قدرت اثرگذاری در بازار انرژی و ژئوپلیتیک منطقه را.
او با اشاره به اینکه ۸۰ درصد نیروگاه‌ها با گاز کار می‌کنند و ۷۵ درصد خوراک پتروشیمی‌ها گاز طبیعی است، هشدار داد: کمبود خوراک در صنایع فولاد و پتروشیمی عدم‌النفع سنگینی ایجاد کرده و فقط در صنعت پتروشیمی طی سال‌های اخیر بیش از ۲.۵ میلیارد دلار خسارت به‌جا گذاشته‌است.
بهینه‌سازی: تنها راهکار کوتاه‌مدت و میان‌مدت
افاضلی معتقد است که تنها راهکار مؤثر در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بهینه‌سازی مصرف است. توسعه میادین پروژه‌ای طولانی، پرهزینه و پیچیده است، اما بهینه‌سازی می‌تواند سریع و اثرگذار باشد.
او با ذکر نمونه‌ای مهم توضیح داد: تعویض ۲۰ میلیون بخاری فرسوده با بخاری گرید A می‌تواند تا ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز صرفه‌جویی ایجاد کند؛ یعنی نزدیک به یک‌سوم ناترازی کنونی.
به گفته او، برای رشد بهینه‌سازی باید «اقتصاد بهینه‌سازی» جذاب شود و سرمایه‌گذاران اطمینان پیدا کنند. او تأکید کرد که بخشی از طرح‌ها هم‌اکنون از طریق بازار صرفه‌جویی انرژی و محیط‌زیست در حال اجراست.
نشانه‌های ناترازی جدی‌تر از گذشته
درحالیکه با آغاز فصل سرد مصرف روزانه گاز در بخش خانگی از نیروگاه‌ها پیشی گرفته و نشانه‌های ناترازی جدی‌تر از گذشته ظاهر شده است، سخنان عرفان افاضلی نیز به این مهم تأکید دارند:
- توسعه میادین گازی و نگهداشت پارس جنوبی ضروری و حیاتی است
- اما در کوتاه‌مدت هیچ راهکاری مؤثرتر از بهینه‌سازی مصرف وجود ندارد
اگر مصرف در بخش خانگی کنترل نشود، محدودیت برای نیروگاه‌ها و صنایع تشدید خواهد شد و اقتصاد انرژی کشور با چالش‌های عمیق‌تری مواجه می‌شود.