اختلاف قیمت خودرو از درب کارخانه تا بازار آزاد باعث می شود تا به جای مصرف کنندگان واقعی دلالان به این بازار ورود کنند.
این طرح که با هدف حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و برای مادرانی که فرزند دوم یا بیشتر آنها از تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۰ به بعد متولد شده باشد اجرا میشود و محدودیتهای رایج مانند داشتن گواهینامه یا عدم خرید خودرو در ۴۸ ماه گذشته برای این طرح اعمال نمیشود.
پژو ۲۰۷ موتور TU۳ پانوراما مدل ۱۴۰۴ در بازار آزاد ۷۶۰ میلیون تومان است؛ درحالیکه قیمت پژو ۲۰۷ اتوماتیک سقف شیشهای در طرح مادران ۴۹۵ میلیون تومان است که باز هم اختلاف قابل ملاحظهای را نشان میدهد. همچنین رانا پلاس در بازار آزاد حدود ۶۴۳ میلیون تومان خرید و فروش میشود درحالیکه قیمت کارخانه آن ۳۷۰ میلیون تومان است.
طرحهای پیش فروش پی درپی که توسط دو خودروساز اعلام میشود در شرایطی است که انحصار کامل بازار خودرو را فراگرفته و فقدان رقابت و نبود رقیب جدی باعث شده تا ایران خودرو و سایپا کمترین انگیزهای برای افزایش کیفیت، تنوع محصول و کاهش قیمتها نداشته باشند و در عمل نتیجهای جز عرضه خودروهای بیکیفیت با قیمتهایی که روز به روز گرانتر می شود نداشته باشد.
به گفته کارشناسان کمبود قطعات، کاهش تیراژ تولید و افزایش هزینهها علاوه برآنکه رضایت مشتری را به طرز چشمگیری کاهش داده است، بلکه منجر به افزایش قیمت در بازار آزاد نیز شده است؛ این درحالی است که زیان انباشته تلفیقی خودروسازان داخلی تا پایان سال ۱۴۰۳ به ۳۰۵ هزار میلیارد تومان رسیده است و طرحهای پیش فروش نیز کمک چندانی به خودروسازان نکرده است.
بررسی ها نشان می دهد اختلاف شدید قیمت کارخانه و بازار آزاد باعث شده خودرو به جای آن که کالای مصرفی در نظر گرفته شود بیشتر تبدیل به کالای سرمایهای و برای کسب سود شود و در نهایت اختلاف قیمت کارخانه با بازار آزاد، تقاضای سوداگرانه را افزایش داده و در بهم ریختگی بازار خودرو نقش مهمی دارد.
ازسویی دیگر، آمارها نشان میدهد که تولید خودرو در سهماهه اول سال ۱۴۰۴ حدود ۱۶.۹ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است که این کاهش تولید به تشدید عدم تعادل عرضه و تقاضا و افزایش قیمتها در بازار آزاد منجر شده است.
گرچه طرح ویژه فروش ایران خودرو برای مادران فرصتی استثنایی برای خرید خودرو با قیمتی بسیار پایینتر از بازار آزاد فراهم میکند، اما بازار خودرو ایران همچنان با مشکلات ریشهای از جمله انحصار، تحریمها، سیاستگذاریهای نادرست و بیثباتی اقتصادی دست و پنجه نرم میکند که این بازار را به محیطی پرنوسان و غیرقابل پیشبینی تبدیل کرده است.