یادداشت| گردشگری آبی؛ فرصتی تازه برای توسعه زیرساختهای گردشگری

احمد تجری، مدیر کل سرمایه گذاری، زیرساخت و مناطق نمونه گردشگریی، یادداشتی را به طور اختصاصی در اختیار صنعت مالی قرار داده است، که در ادامه می‌خوانیم.

 گردشگری آبی در ایران به عنوان یکی از ظرفیت‌های بالقوه توسعه پایدار، همچنان جایگاهی کمتر از آنچه شایسته است دارد. اهمیت این حوزه نه تنها در بعد اقتصادی، بلکه در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی نیز قابل توجه است.

منابع آبی از جمله سدها و آب‌بندان‌ها در بسیاری از کشورها به‌عنوان زیرساخت‌هایی حیاتی برای تأمین آب، تولید برق و کنترل سیلاب شناخته می‌شوند اما در سال‌های اخیر با تاکید بر توسعه پایدار و بهره‌برداری چندمنظوره از منابع طبیعی، استفاده گردشگری از این منابع به یکی از روش‌های نوین درآمدزایی و یا تنوع بخشی به اقتصاد منطقه، اشتغال‌زایی و بهبود معیشت جوامع محلی تبدیل شده است و همچنین نمیتوان از مزایای اجتماعی و زیست محیطی آن از جمله نشاط اجتماعی، مهاجرت معکوس به روستاها و فرهنگ سازی برای حفظ منابع طبیعی غافل شد.
علاوه بر نقش اصلی منابع آبی که تامین آب مورد نیاز معیشت عموم است می توان به اهمیت آن در ابعاد مختلف گردشگری از منظر چشم‌اندازهای طبیعی و منحصربه‌فرد، قابلیت انجام فعالیت‌های تفریحی مانند قایق‌سواری، ماهی‌گیری، پرنده‌نگری، و کمپینگ، دسترسی آسان‌تر نسبت به مناطق بکر کوهستانی یا جنگلی و نزدیکی و دسترسی به روستاها و ظرفیت‌های بوم‌گردی اشاره داشت.
گردشگری آبی؛ از حرف تا عمل
تصویب اصلاحیه اساسنامه شرکتهای سهامی آب منطقه ای
نظر به توانمندی و ظرفیتهای کشور و اهمیت این مسئله با هماهنگی وزرای محترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نیرو، دولت اقدام به تصویب اصلاحیه اساسنامه سازمانها، شرکتها و موسسات دولتی وابسته به دولت مصوب 1377 و ابلاغ آن به شماره 62995/ت63582 هـ مورخ 25/04/1404 به ادارت کل استانی به منظور توسعه گردشگری آبی و بازنگری شیوه‌نامه‌های اجرایی انجام فعالیتهای گردشگری در منابع و تأسیسات آبی نمود.
با توجه به تنوع اقلیمی ایران و وجود منابع متعدد آبی شامل رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سدها، گردشگری آبی می‌تواند به ابزاری برای رونق اقتصاد محلی، ایجاد اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی بدل شود. که این امر از سال ۱۳۹۸ با امضای تفاهم‌نامه مشترک میان وزارت نیرو و سازمان میراث فرهنگی به شکل اجرایی در آمد.
با وجود تلاش‌ها، مسیر توسعه گردشگری آبی با موانع متعددی روبه‌روست، از یک‌سو نبود زیرساخت‌های مناسب و ضعف در مدیریت پیامدهای زیست‌محیطی، و از سوی دیگر پیچیدگی‌های اداری در صدور مجوزها، مانع بهره‌برداری کامل از این ظرفیت شده است. همچنین کمبود فرهنگ‌سازی در زمینه حفاظت از منابع آب تهدیدی جدی برای پایداری این نوع گردشگری به شمار می‌آید.
شناسایی و تهیه بیش از ۲۷۶ فرصت سرمایه‌گذاری و ۲۶ بسته سرمایه‌گذاری در این حوزه و برگزاری کمیتههای تخصصی در این خصوص از جمله کمیته‌ ملی گردشگری آبی در راستای حل مشکلات و چالشهای پیش رو و ایجاد کمیته تخصصی با حضور نمایندگان راه و شهرسازی، وزارت نیرو و معاونت حقوقی ریاست جمهوری از دیگر اقدامات مثبت در این مسیر بوده است. این اقدامات نشان می‌دهد اراده‌ای جدی برای احیای این ظرفیت وجود دارد، اما کافی نیست.
لذا برای موفقیت، لازم است دولت ضمن تمدید و تقویت تفاهم‌نامه‌های قبلی، بستر جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را تسهیل کند. توسعه زیرساخت‌ها، صدور تسهیلات قانونی، حمایت از بازسازی سازه‌های آبی تاریخی و مدیریت پیامدهای زیست‌محیطی در اولویت قرار گیرد. افزون بر این، معرفی جاذبه‌های آبی به شکل گسترده و علمی، می‌تواند ایران را در زمره مقاصد مهم گردشگری آبی منطقه قرار دهد.

گردشگری آبی به عنوان یک ابزار توسعه متوازن منطقهای مستلزم عزمی فراسازمانی است تا بتواند چالش میان سیاست گذاری(حکمرانی) و هماهنگی بین دستگاهی را مرتفع نماید از جمله رفع پیچیدگیهای اداری و ناهماهنگی میان دستگاه‌های متولی، نبود زیرساخت‌های مناسب و ضعف در مدیریت پیامدهای زیست‌محیطی و همچنین کمبود فرهنگ سازی به عنوان یک چالش فرهنگی.
گردشگری آبی یک “فرصت نو” است که برای تبدیل آن به واقعیت، باید از مرحله “حرف” و “تشکیل کمیته” فراتر رفت و به سمت “عمل” و “اجرای سریع راهکارها” حرکت کرد. گردشگری آبی فرصتی استراتژیک است که موفقیت آن در گرو نگاه علمی، مشارکتی و میان‌بخشی است که می‌تواند همزمان سه هدف کلان را محقق کند: رونق اقتصادی، حفاظت از منابع طبیعی و ارتقای جایگاه فرهنگی کشور که تداوم بی‌توجهی به این حوزه، معادل از دست دادن یک فرصت ملی دیگر خواهد بود.